Η Tριμερής του Καΐρου

Η επέλαση της Άγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ αναδεικνύει την ανάγκη μιας διαφορετικής στρατηγικής από αυτήν που είχε υιοθετήσει ως τώρα η κυβέρνηση Αναστασιάδη, αναθέτοντας όλες τις ελπίδες της στον αγγλοαμερικανικό παράγοντα.
 

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τριμερής σύνοδος κορυφής Ελλάδας-Κύπρου και Αιγύπτου που έγινε στο Κάιρο (7 Νοεμβρίου 2014) αποτελεί σταθμό για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με τη συμφωνία που προέκυψε από τη σύνοδο αυτή, η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, υφαλοκρηπίδας και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης-ΑΟΖ μεταξύ των τριών χωρών διαμορφώνει τον νέο ενεργειακό χάρτη στην Ανατολική Μεσόγειο, που στηρίζεται στην καθολική ισχύ της σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας του 1982. Γίνεται καθαρό ότι οι ενέργειες των τριών βασίζονται στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας, στη βάση του οποίου προωθούν τα ενεργειακά-οικονομικά συμφέροντά τους με πολιτικο-διπλωματικά μέσα. Προς το παρόν δεν υπάρχει στρατιωτική έκφραση της συμφωνίας αυτής.

Οι τουρκικές αντιδράσεις στη συμφωνία του Καΐρου ήταν αναμενόμενες, δεδομένου ότι η Άγκυρα είχε κατορθώσει με το προηγούμενο αιγυπτιακό καθεστώς της Μουσουλμανικής Αδελφότητας να προχωρήσει σε συμφωνία που θα ανέτρεπε τον διακανονισμό που είχαν πετύχει Αίγυπτος και Κύπρος για την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ. Άλλωστε ένας από τους λόγους που η Άγκυρα ασκεί πολεμική εναντίον του σημερινού αιγυπτιακού καθεστώτος δεν είναι η δημοκρατική της ευαισθησία, αλλά το γεγονός ότι στο πρόσωπο του ανατραπέντος προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι έχασε έναν πολύτιμο σύμμαχο που θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της σε βάρος της Κύπρου.
 

Από τη συμφωνία προκύπτει ότι οι τρεις χώρες θα προχωρήσουν στην οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ όπου δεν υπάρχει, πράγμα που σημαίνει ότι θα γίνει η οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, αλλά και μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Κάτι τέτοιο σημαίνει πρακτικά ότι η Κύπρος και η Αίγυπτος αναγνωρίζουν ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου ανήκει στην ελληνική ΑΟΖ.
 

Πιο συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι η Αίγυπτος και η Κύπρος αναγνωρίζουν ότι το Καστελόριζο διαθέτει δική του υφαλοκρηπίδα, κάτι με το οποίο ασφαλώς διαφωνεί η Τουρκία. Το νέο σε αυτή τη συμφωνία είναι ότι η Αίγυπτος, για πρώτη φορά, υιοθετεί την ελληνική θέση για το Καστελόριζο, ενώ στο παρελθόν αξίωνε για την οριοθέτηση της ελληνο-αιγυπτιακής ΑΟΖ να τα βρει πρώτα η Ελλάδα με την Τουρκία. Αν και αυτό είναι πολύ θετικό για την Ελλάδα, στην πραγματικότητα η τελική οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να γίνει χωρίς και τη συμμετοχή της Τουρκίας. Αυτό που προκύπτει όμως από τη συμφωνία του Καΐρου είναι η ενίσχυση της ελληνικής θέσης για το Καστελόριζο και η πίεση στην Άγκυρα για την αποδοχή του δικαίου της θάλασσας, κάτι που αναμφίβολα ευνοεί την Ελλάδα.
 

Η Τουρκία είναι φυσικά σε θέση να προκαλέσει κρίση στην περιοχή, όπως το πράττει αυτή τη στιγμή και στην κυπριακή ΑΟΖ. Όμως οι συνθήκες στη σημερινή διεθνή συγκυρία δεν ευνοούν την Τουρκία για να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο, είτε στο Αιγαίο είτε στην κυπριακή ΑΟΖ. Και τούτο γιατί έχει ανοιχτά μέτωπα με όλους τους γείτονές της, έχει να αντιμετωπίσει το κουρδικό πρόβλημα, έχει κακές σχέσεις με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και επιπλέον οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ δεν είναι και οι καλύτερες αυτή τη στιγμή.
 

Για τη Λευκωσία η συμφωνία του Καΐρου είναι σημαντική γιατί επιβεβαιώνει και διασφαλίζει τη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Αιγύπτου και Κύπρου. Δεδομένων και των συμφωνιών με το Ισραήλ, η Κύπρος θωρακίζεται διπλωματικά απέναντι στην Τουρκία. Θα πρέπει όμως να μην υπερτιμάται η σημασία της τριμερούς του Καΐρου από ελληνικής και κυπριακής πλευράς. Και αυτό διότι ούτε η Κύπρος ούτε η Ελλάδα είναι σε θέση να προασπίσουν δυναμικά τα συμφέροντά τους απέναντι σε πιθανές τουρκικές τυχοδιωχτικές ενέργειες. Ούτε και ο άξονας με το Ισραήλ προασπίζει στρατιωτικά την Κύπρο, έστω και αν περιλαμβάνει μια κάποιας μορφής στρατιωτική έκφραση.

Στις μέρες μας όμως, καθόλου δεν πρέπει να υποτιμάται και η πολιτικο-διπλωματική στήριξη χωρών όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ, προπάντων αν με τις κατάλληλες ενέργειες προστεθεί και η σταθερή στήριξη της Μόσχας και κάποιων άλλων χωρών που στήριξαν την Κύπρο και στο παρελθόν. Εν ολίγοις, η επέλαση της Άγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ αναδεικνύει την ανάγκη μιας διαφορετικής στρατηγικής από αυτήν που είχε υιοθετήσει ως τώρα η κυβέρνηση Αναστασιάδη, αποθέτοντας όλες τις ελπίδες της στον αγγλοαμερικανικό παράγοντα.
 

Φυσικά οι γεωπολιτικές ισορροπίες είναι έκφραση πολύπλοκων ανταγωνιστικών συμφερόντων, στο πλαίσιο ενδο-ιμπεριαλιστικών στοχεύσεων και αντιθέσεων της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, και δεν διασφαλίζονται άπαξ και διά παντός. Αθήνα και Λευκωσία οφείλουν να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους μέσα σ' ένα πλαίσιο ισχυρών ανταγωνισμών αυτών των συμφερόντων με μια συνεχή προσπάθεια. Και το πράττουν δυστυχώς όχι από θέσεως ισχύος, λόγω της οικονομικής τους κατάρρευσης. Ένας ακόμη λόγος για την ανάγκη ανόρθωσης των οικονομιών τους, αλλά κυρίως για την έξοδό τους από τις στρεβλώσεις των χρεοκοπημένων, διαπλεκόμενων και διεφθαρμένων πολιτικών τους συστημάτων.

* Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

E-mail   m1650@internet.uqam.ca

Στέφανος Κωνσταντινίδης

- See more at: http://www.philenews.com/el-gr/s-konstantinidis/1460/228289/i-trimeris-tou-kairou#sthash.yv9ICA2D.dpuf