Η εξομολόγηση του Καρλ Μαρξ - Μια φανταστική συνέντευξη στον ιστορικό Ντόναλντ Σασούν

 
Ο Καρλ Μαρξ στην πιο χαρακτηριστική πόζα του

 

Από τη μια πλευρά βρίσκεται ο ιστορικός Ντόναλντ Σασούν, από την άλλη ο Καρλ Μαρξ. Το αποτέλεσμα ήταν η απολαυστική συζήτηση που δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό «Πρόσπεκτ». Με αφορμή την έκδοση στην Ιταλία του βιβλίου «Μια φανταστική συνέντευξη με τον Καρλ Μαρξ», «ΤΑ ΝΕΑ» δημοσιεύουν ορισμένα αποσπάσματα.

Λοιπόν, κύριε Μαρξ, έχετε φάει τα ψωμιά σας; Μέχρι πριν από δεκαπέντε χρόνια οι θεωρίες κυριαρχούσαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα τι έχει απομείνει; Η Κούβα; Η Βόρεια Κορέα;

Οι «θεωρίες» μου, όπως τις αποκαλείτε, δεν «κυριάρχησαν» ποτέ. Είχα οπαδούς που δεν επέλεξα ούτε αναζήτησα και για τους οποίους έχω τόση ευθύνη όση έχουν ο Ιησούς για τον Τορκεμάδα ή ο Μωάμεθ για τον Οσάμα μπιν Λάντεν. Οι αυτόκλητοι οπαδοί είναι το τίμημα της επιτυχίας. Οι περισσότεροι σύγχρονοί μου πολύ θα ήθελαν να είχαν φάει τα ψωμιά τους όπως εγώ. Είχα γράψει ότι το ζήτημα δεν ήταν να εξηγήσουμε αλλά να αλλάξουμε τον κόσμο. Πόσοι επιφανείς βικτωριανοί κατάφεραν κάτι τέτοιο;

Εντάξει, κανένας δεν υποτιμά τη φήμη σας. Αλλά πρέπει να συμφωνήσετε σε κάτι: ο μαρξισμός δεν είναι πια αυτός που ήταν κάποτε...

Στην πραγματικότητα, το έργο μου δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντικό όσο είναι σήμερα. Τα τελευταία πενήντα χρόνια κατέκτησα τα πανεπιστήμια των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου. Ιστορικοί, οικονομολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες, ακόμη και κάποιοι κριτικοί λογοτεχνίας παραδόθηκαν στην υλιστική ανάλυση. Οι πιο ενδιαφέρουσες ιστορικές μελέτες που γράφονται σήμερα στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιο μαρξιστικές από ποτέ. Αρκεί να πάτε στα συνέδρια της American Social Science History Association για να το αντιληφθείτε, όπου εγώ παρίσταμαι ως φάντασμα. Εκεί εξετάζονται εις βάθος οι διασυνδέσεις των πολιτικών θεσμών με τον κόσμο της παραγωγής. Ολοι μιλούν για τάξεις, δομές, οικονομικό ντετερμινισμό, σχέσεις εξουσίας, καταπιεστές και καταπιεζομένους. Κι όλοι προσποιούνται ότι με έχουν διαβάσει - σαφές σημάδι επιτυχίας.

Και η Σοβιετική Ενωση;
Τα γκουλάγκ; Ο κομμουνιστικός τρόμος;

Την περίμενα αυτήν την ερώτηση. Πρέπει να παραδεχθώ ότι είμαι ματαιόδοξος όπως οποιοσδήποτε άλλος και ότι αυτή η προσωπολατρία και το λιβάνισμα δεν με άφησαν αδιάφορο. Μου άρεσε να βλέπω το πρόσωπό μου στα χαρτονομίσματα της πρώην Ανατολικής Γερμανίας και μια πλατεία Μαρξ σε κάθε πρωσική πόλη. Φυσικά, χάρη στην ικανότητα του Ενγκελς στο μάρκετινγκ, τις προσπάθειες του Μπέρνσταϊν κι εκείνου του ανυπόφορου Κάουτσκι, αμέσως μετά τον θάνατό μου έγινα ο μεγάλος γκουρού του σοσιαλιστικού κινήματος. Το αποτέλεσμα ήταν οι δυτικοτραφείς Ρώσοι να με πάρουν στα σοβαρά. Ετσι δεν μου έκανε καμία εντύπωση όταν ο Λένιν αποφάσισε να με κάνει Ευαγγέλιο. Ο Λένιν ήταν ένας έξυπνος πολιτικός με καλό ένστικτο. Αλλά ήταν και ένας φονταμενταλιστής αποφασισμένος να βρει στο έργο μου τη δικαιολογία για οτιδήποτε ήθελε να κάνει. Επινόησε τον «μαρξισμό». Αυτή η μισητή συνήθεια, τυπική των θρησκειών από αμνημονεύτων χρόνων, εξαπλώθηκε παντού. Αρχισα να έχω την αίσθηση ότι ακόμη και οι λίστες με τα ψώνια μου επιστρατεύονταν στην υπηρεσία της μιας ή της άλλης τάσης του κινήματος. Πάρτε για παράδειγμα την έννοια της «δικτατορίας του προλεταριάτου». Με αυτόν τον όρο ήθελα να υποδείξω τον σχηματισμό μιας έκτακτης κυβέρνησης σε περιόδους κρίσης. Δεν πρέπει να τον είχα χρησιμοποιήσει περισσότερες από δέκα φορές στη ζωή μου. Δεν μπορώ να σας περιγράψω την έκπληξή μου όταν την είδα να ανάγεται σε βασική ιδέα του μαρξισμού και να χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τα μονοκομματικά καθεστώτα. Τι μπορώ να πω; Και εξεπλάγην αρκετά όταν η λεγόμενη πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση στον κόσμο έγινε σε μια πρωτόγονη σλαβική χώρα. Αυτό που έκαναν οι μπολσεβίκοι ήταν να φέρουν εις πέρας την αστική επανάσταση την οποία οι ρώσοι αστοί ήταν πολύ λίγοι και ανόητοι για να πραγματοποιήσουν. Οι κομμουνιστές χρησιμοποίησαν το κράτος για να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο βιομηχανικό σύστημα. Αν αυτό είναι «δικτατορία του προλεταριάτου»…

Τι πιστεύετε για τον σοσιαλισμό τού σήμερα;

Βρισκόταν σε κώμα για πολύ καιρό. Κατάφερε να πετύχει τον στόχο του που ήταν να εκπολιτίσει τον καπιταλισμό στη ρίζα του. Δεν μπορούσαμε να περιμένουμε τίποτε περισσότερο. Τώρα αργοσβήνει ήρεμα. Και ο κομμουνισμός κατέρρευσε τώρα που πέτυχε τον δικό του σκοπό: να χτίσει τον καπιταλισμό. Το κατάλαβαν καλά στην Κίνα. Η Ρωσία, όπου παρακολουθούμε τη μετάβαση από τον λούμπεν κομμουνισμό στον λούμπεν καπιταλισμό, είναι άλλη συζήτηση. Αλλά τι περιμένετε από τους Ρώσους; Θα πρέπει να διαβάζουμε τη λογοτεχνία τους, να ακούμε τη μουσική τους. Αλλά για στέρεη οικονομία…

Και ο τρίτος δρόμος
του Μπλερ;

Πραγματικά πρέπει να μιλήσω για ανθρώπους σαν κι αυτόν; Θα πω τότε ότι η Ιστορία θα τον ξεχάσει σύντομα. Ή μάλλον δεν θα ασχοληθεί καν με την περίπτωσή του. Κι αυτό αποδεικνύει πόσο χαμηλά έχετε πέσει. Στην εποχή μου υπήρχαν ο Μπίσμαρκ, ο Λίνκολν, ο Γκλάντστοουν, ο Ντισραέλι… Πραγματικοί εχθροί.

Και η Αμερική;

Μου άρεσαν πάντα οι γιάνκηδες. Ούτε φεουδαρχία ούτε ανόητες παραδόσεις. Πολλή υποκρισία και θρησκεία, ασφαλώς. Αλλά με κάποιον τρόπο βγαίνουν πιο δυνατοί έπειτα από κάθε καπιταλιστική κρίση. Εχουν ένα καταπληκτικό σύστημα διακυβέρνησης. Δήθεν δημοκρατία, δήθεν εκλογές κι ένα δήθεν πολιτικό σύστημα που περιβάλλεται από απατεώνες και από αχόρταγους δικηγόρους. Αυτό επιτρέπει στους επιχειρηματίες να κάνουν τις δουλειές τους, να αγοράζουν υποψηφίους, μία μίζα εδώ, μία μίζα εκεί. Ο κόσμος δεν συμμετέχει. Οι μισοί ούτε που νοιάζονται να ψηφίσουν. Για τους άλλους μισούς η πολιτική είναι μια ανώδυνη διασκέδαση, σαν να βλέπουν «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος».

Και εσείς; Πώς περνάτε τον καιρό σας;

Εγώ; Διασκεδάζω. Με τον Φρίντριχ παίζουμε στο Διαδίκτυο. Το ξέρετε ότι ο «Καρλ Μαρξ» βγάζει περισσότερα από 4 εκατ. αποτελέσματα στο Google; Εχουμε και οι δύο πολλούς φίλους στο facebook και πολλοί μας ακολουθούν στο twitter.
O XEΓΚΕΛ
Τον απεχθάνομαι! Δεν διάβασα παρά στο πόδι τη «Φαινομε-νολογία του πνεύματος» και τη «Λογική» του. Η ζωή είναι πολύ σύντομη
Ο ΛΕΝΙΝ
Ηταν ένας φονταμε-νταλιστής αποφα-σισμένος να βρει στο έργο μου μια δικαιολογία για να κάνει ό,τι έκανε. (...) Χρησιμοποίησαν τη δικτατορία του προλεταριάτου για να δικαιολογήσουν το μονοκομματικό καθεστώς.



Πηγή: Τα Νέα
Δημοσιεύτηκε στις 25/01/2014