Η φούσκα του χρηματιστηρίου της τέχνης έσπασε, δηλώνει
ο Πιερ Πάολο Καλτσολάρι
Kοιτάζοντας το πρόσωπο του Πιερ Πάολο Καλτσολάρι νομίζεις ότι τα γένια και τα μαλλιά του έχουν κάνει ανταρσία. Πετάγονται προς όλες τις κατευθύνσεις, δίνοντάς του τον αέρα εφήβου παρότι κοντεύει τα 70. Ισως γι' αυτό ο βετεράνος καλλιτέχνης και ηγετική μορφή του κινήματος της Arte Povera, παρότι δηλώνει πικραμένος μαρξιστής, διατηρεί ακατάβλητη τη μαχητικότητά του και την πίστη του ότι τα απλά πράγματα στη ζωή μπορούν να μας κρατήσουν όρθιους στους πιο σκοτεινούς και δύσκολους καιρούς. Τον συναντήσαμε στην γκαλερί Bernier/ Eliades που φιλοξενεί μια έκθεση με παλαιότερα και νέα έργα του, ιχνηλατώντας τη διαδρομή του από τη δεκαετία του '60 έως σήμερα.
Στρίβοντας συνεχώς τσιγάρα, με φωνή χαμηλή, σχεδόν εξομολογητική, μας διηγήθηκε ορισμένα κεφάλαια μιας ζωής συναρπαστικής και γεμάτης, γυρίζοντας πάντα στο θέμα της πολιτικής.
- Το καλλιτεχνικό περιβάλλον της μεταπολεμικής Ιταλίας και ιδιαίτερα της Βενετίας αποτέλεσε τον πλακούντα σας. Τι θυμάστε από εκείνη την εποχή;
- Ηταν μια περίοδος με πληθώρα ερεθισμάτων, που σου άνοιγαν τα μάτια. Η Βενετία τότε ήταν πολύ διαφορετική, με κτίρια που ήταν ετοιμόρροπα και δεν είχαν αποκατασταθεί. Υπήρχε πάντα αυτό το χλωμό φως που εξατμίζεται στο βλέμμα σου. Ο κόσμος διψούσε για ζωή, για ομορφιά. Η Πέγκυ Γκούγκενχαϊμ, η κινητήριος δύναμη της πόλης, έκανε εκθέσεις, έφερνε καλλιτέχνες. Ηταν μια κακομαθημένη, αυταρχική αλλά ιδιοφυής γυναίκα που είχε το μεγάλο χάρισμα να αναγνωρίζει ό,τι είναι τέχνη. Το κινηματογραφικό φεστιβάλ, η Μόστρα, μας έφερνε την πρωτοπορία του σινεμά. Γύρω από αυτούς τους δύο πόλους συσπειρώθηκαν σπουδαίοι άνθρωποι, άνθησαν ταλέντα. Αυτή ήταν και η μεγάλη τύχη της γενιάς μου. Ημασταν νέοι που ανδρωθήκαμε δίπλα σε ιερά τέρατα και παρ' όλ' αυτά δεν φοβηθήκαμε να προχωρήσουμε στον δικό μας δρόμο. Το ζητούμενο τότε, για ανερχόμενους και καταξιωμένους καλλιτέχνες, ήταν να ανακαλύψουν νέους δρόμους στη δημιουργία. Μετά άλλαξαν όλα και έγιναν εμπόριο.
- Πότε συνέβη αυτό;
- Τα πάντα ξεκίνησαν από τις ΗΠΑ, τη δεκαετία του '60. Ηταν η φάση που άρχισαν να πολλαπλασιάζονται οι γκαλερί και χτίζεται το χρηματιστήριο των έργων τέχνης. Στην Ευρώπη δεν είχαμε ακόμα πολυκαταλάβει τι γινόταν, διότι δεν υπήρχε μεγάλη πληροφόρηση. Το χαστούκι μας ήρθε αργότερα, όταν στο πεδίο της εικαστικής σκηνής μπήκαν τα οικονομικά και τα ΜΜΕ. Οι Αμερικανοί συλλέκτες άρχισαν να τροφοδοτούν την αγορά με πολύ χρήμα. Κάπως έτσι χτίστηκε σταδιακά μια φούσκα στην αγορά της τέχνης που εδραιώθηκε το 1980 και υπάρχει ακόμα, όπως βλέπουμε από τις τιμές που έπιαναν πριν από λίγο καιρό, καλλιτέχνες από την Κίνα. Ολο αυτό το κόλπο όμως φτάνει στο τέλος του. Ζούμε τους τελευταίους του σπασμούς. Νομίζω ότι κάπου εδώ θα σταματήσει η παντοκρατορία των συλλεκτών και των επιμελητών. Η νέα εποχή που τώρα αχνοφέγγει έχει ανάγκη από άλλα πράγματα.
- Κάτι σαν μια καινούργια arte povera;
- Φοβάμαι ότι ακόμα και σήμερα δεν έχει αναλυθεί και κατανοηθεί το ρεύμα της Arte Povera. Ηδη από τη γέννησή της ήταν ένα φαινόμενο που δεν έμεινε στο επίπεδο της τέχνης, αλλά πέρασε στα ΜΜΕ. Ετσι, αντί να πάμε στην ουσία της, μείναμε στα σλόγκαν. Τι ήταν λοιπόν αυτό το κίνημα; Ηταν ένας γαλαξίας με πολλά ουράνια σώματα. Η Arte Povera δεν ήταν αβάν γκαρντ. Δεν είχε τον στόχο να ξεπεράσουμε ό,τι συνέβη στο παρελθόν, διότι ήταν πια απαρχαιωμένο και πεθαμένο. Ο σκοπός ήταν να αφουγκραστούμε τη φωνή των πραγμάτων, της ύλης. Να οξύνουμε την αντίληψή μας έτσι ώστε να δούμε τετριμμένα πράγματα με άλλη ματιά. Οπωσδήποτε ήταν κάτι ρηξικέλευθο, πρωτοπόρο, μια εκπαίδευση για το βλέμμα. Του καλλιτέχνη και του θεατή.
- Σήμερα έχουμε φύγει από το κάρβουνο, το χώμα, το ύφασμα. Καλλιτέχνες κάνουν σχέδια και έργα χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
- Ας μη δαιμονοποιούμε την τεχνολογία. Είναι ένα εργαλείο. Δεν είναι υπαίτια που ισοπεδώθηκαν πολλά. Κάποιοι εξετάζουν την Arte Povera σαν μια διαφυγή στη φύση, στην αγνότητα ενός χειροτεχνικού πολιτισμού. Δεν νομίζω ότι αυτό ίσχυε ποτέ ούτε ότι μπορούμε να βρεθούμε στην Αρκαδία. Δεν ήταν τα υλικά που γέννησαν το κίνημα αλλά η σκέψη, οι αξίες. Εχω μεγάλη εμπιστοσύνη στα νέα παιδιά που είναι κάτω από 20 χρονών. Πιστεύω ότι μόνο αυτά έχουν τη διαύγεια να καταλάβουν τι συμβαίνει στον κόσμο, αλλά και τη λαχτάρα να έχουν πράγματα που δεν μπορείς να αγοράσεις με τα λεφτά. Και να επιθυμούσαν κάτι που αποκτάται με χρήμα, τώρα λόγω της κρίσης είναι αναγκασμένα να κάνουν μια νέα αρχή. Θα πιεστούν να χτίσουν ένα καινούργιο κόσμο με άλλα υλικά.
Η TV έγινε ο καθρέπτης των Ιταλών
- Tι νομίζετε ότι έφερε την Ευρώπη ή την Ελλάδα σε κρίση; Και η Ιταλία έχει μπει σε δύσκολη φάση.
- Οπως και οι Ελληνες έτσι και οι Ιταλοί αντιμετωπίζουν το κράτος σαν εχθρό. Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα εμπιστοσύνης στην πολιτεία. Οι πολίτες δεν πιστεύουν ότι οι σκοποί τους μπορούν να πραγματοποιηθούν διά της ευθείας οδού και τα κάνουν όλα διά της τεθλασμένης. Ετσι συντηρείται το τέρας της διαφθοράς, που είναι ένα παράλληλο αλλά λειτουργικό σύμπαν, το οποίο τελικά καθορίζει τα άτομα που νέμονται τον πλούτο. Παντού υπάρχει διαφθορά. Ακόμα και στη Γαλλία. Ομως εκεί οι κρατικές δομές όχι μόνο υφίστανται αλλά κάνουν και καλά τη δουλειά τους. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν οι θεσμοί.
Αναλφαβητισμός
- Πώς απέκτησε η πατρίδα του Γκράμσι, πρωθυπουργό τον Μπερλουσκόνι;
- Η Ιταλία είναι μια χώρα που είχε διανοούμενους και ποιητές, μουσικούς, συγγραφείς. Ομως ο πληθυσμός της ήταν κυρίως αγροτικός. Ετσι έγινε η χώρα προπύργιο του φασισμού, πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα υπάρχει πολιτιστικός αναλφαβητισμός. Πάνω σε αυτό επικάθησε μια τριακονταετία τηλεοπτικών προγραμμάτων που είναι σκουπίδια, τότε είναι λογικό να εκλέγεται πρωθυπουργός ο Μπερλουσκόνι. Η τηλεόραση έγινε ο καθρέπτης των Ιταλών. Επέβαλε το modus pensandi και operandi. Δυστυχώς, εκεί αντικατοπτρίσαμε την εικόνα μας και όχι σε βιβλία, σε ταινίες, στην τέχνη. Σήμερα υπάρχει φασισμός, αλλά φοράει άλλο μανδύα. Είναι ένα καθεστώς σύγχρονο, βίαιο, που έχει τη δύναμη να μας φιμώνει χωρίς να μας σκοτώνει. Και δυστυχώς το ψηφίζουμε από πάνω.
- Είσαστε αριστερός;
- Δεν μπορώ πια να δηλώσω ότι είμαι έτσι που έχει γίνει η κατάσταση. Ούτε μπορώ να γίνω παλαιοκομμουνιστής. Να υπερασπίζομαι το δίκιο του εργάτη. Σήμερα ο κόσμος θέλει να δουλέψει και δεν υπάρχει δουλειά. Η νέα γενιά θυσιάζεται. Τα 30 αυτά χρόνια μόλυναν και την Αριστερά. Μόλυναν τα συνδικάτα.
Οι ηγέτες τους έφτασαν στο σημείο να κάνουν αγώνες για να πάρουν οι εργαζόμενοι κάτι ψίχουλα παραπάνω μπας και αγοράσουν ένα πιο ακριβό αυτοκίνητο. Επεσαν θύματα του συλλογικού φαντασιακού των διαφημίσεων και του καταναλωτισμού. Αφησαν στην άκρη τις πραγματικές αιτίες για τις οποίες έπρεπε να αγωνιστούμε. Αντί να πιέζουν τους εργοδότες να χρησιμοποιούν το κεφάλαιό τους για να εκσυγχρονίσουν τις επιχειρήσεις τους, που τώρα πήγαν εκτός Ευρώπης, Σήμερα η Ιταλία έχει εργοστάσια με πεπαλαιωμένη τεχνολογία σαν να είναι Βουλγαρία. Γκρίνιαζαν για τις αμοιβές. Τόσο κοντόφθαλμοι ήταν.
Η αξία του απλού
- Τι απομένει λοιπόν;
- Να κάνουμε τα πάντα για να επιζήσουμε. Ας μη γελιόμαστε. Αυτός θα είναι ο αγώνας κάποιων από τους Ευρωπαίους από εδώ και στο εξής. Οχι μόνο υλικά αλλά κυρίως πνευματικά. Και για να μην καταρρεύσουμε, πρέπει να αναζητήσουμε ξανά τη χαρά στην αξία των απλών πραγμάτων και των ανθρώπινων σχέσεων. Σε ό,τι δεν αγοράζεται.
Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 24/10/2011
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire