«Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες»

Τα κρυφά σημεία της συμφωνίας

«Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» λέει χαρακτηριστικά οικονομολόγος, σχολιάζοντας τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Καταρχάς η πρώτη εικόνα είναι ότι το 50% που ανακοινώθηκε αφορά τα 2/3 του συνολικού ελληνικού χρέους. Αυτό μεταφράζεται σε ένα ποσοστό μείωσης του χρέους της τάξης του 33%.

Το ποσοστό αυτό είναι η οροφή, το μέγιστο που θα φθάσει λόγω της εθελοντικής συμμετοχής των επενδυτών, με ενδεχόμενο κάποιοι να επιλέξουν να διακρατήσουν τα ελληνικά ομόλογα ως το τέλος της λήξης.

Εδώ θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι όταν αναφερόμαστε σε ιδιώτες επενδυτές αναφερόμαστε στις τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρείες, τους θεσμικοί επενδυτές, τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά και τους ιδιώτες επενδυτές. Οι τράπεζες βέβαια κατέχουν το μεγαλύτερο όγκο των ομολόγων και η συμμετοχή τους θα δώσει το στίγμα για τη προσέλευση και των άλλων ιδιωτών επενδυτών.

Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που δημιουργούνται, είναι πως θα διαμορφωθεί η συμφωνία, ώστε να μην ενεργοποιηθούν τα CDS. Υπάρχουν δύο σενάρια, συνεχίζει.

Το καλό σενάριο είναι το κούρεμα να είναι της τάξης του 50%, χωρίς ενεργοποίηση των CDS και διακοπή της χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ. Εκεί στοχεύει και ο εθελοντικός χαρακτήρας.

Το κακό σενάριο είναι η ενεργοποίηση των CDS, όχι άμεσα αλλά στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης των όρων με τους τραπεζίτες, καθώς δε λήγουν όλα τα CDS τώρα. Tα CDS λοιπόν αποτελούν έναν κίνδυνο που συνεχώς επικρέμεται , αναφέρει οικονομική πηγή. Μπορούν λοιπόν να μετατραπούν σε μηχανισμό μετάδοσης της κρίσης, που έχει φοβίσει και την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Για να γίνει πιο κατανοητό η ενεργοποίηση αυτών των χρηματοοικονομικών εργαλείων σημαίνει ότι μεταδίδεται από αυτούς που τα κατέχουν σε αυτά τα πιστωτικά ιδρύματα που τα έχουν εκδώσει, με τριγμούς ντόμινο στο τραπεζικό σύστημα.

Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, δηλαδή η ενίσχυση τους με νέα κεφάλαια, αποτέλεσε ένα από τα πιο δυναμικά θέματα, με κόντρα των πολιτικών και των τραπεζιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει ως στόχο τη θωράκιση του τραπεζικού συστήματος.

Το ύψος των νέων κεφαλαίων που θα χρειαστούν οι ελληνικές τράπεζες δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα, καθώς αφενός μένει να αποσαφηνισθούν οι όροι της μείωσης της ονομαστικής αξίας των ομολόγων, αφετέρου δεν έχουν ολοκληρωθεί τα συμπεράσματα της Blackrock, που θα προσδιορίζουν το ύψος των κεφαλαιακών αναγκών των ελληνικών τραπεζών.

Επιπλέον, στο τελικό λογαριασμό θα πρέπει να συνυπολογισθεί και η απόφαση της Συνόδου των «27» για αύξηση του βασικού δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας στο 9% μέχρι το καλοκαίρι.

Είναι ξεκάθαρο ότι το κούρεμα των ομολόγων και οι όροι του θα επηρεάσουν την κεφαλαιακή επάρκεια των πιστωτικών ιδρυμάτων. Τι σημαίνει όμως αυτός για τους καθημερινούς ανθρώπους, πώς τους επηρεάζει;

Οι καταθέτες, επισημαίνει ρητά τραπεζική πηγή, προστατεύονται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και από την ΕΚΤ.

Στο κείμενο της συμφωνίας η προστασία των καταθέσεων έχει υψηλή θέση στη στοχοθεσία, όπως συμβαίνει σε όλες τις ανάλογες συμφωνίες, γιατί ο καταθέτης μπορεί να μετατραπεί σε ένα ανεξέλεγκτο παράγοντα πανικού και να προκαλέσει ζημιά στο τραπεζικό σύστημα.

Όσον αφορά τους δανειολήπτες, σύμφωνα με οικονομολόγους, ο κίνδυνος που μπορεί να υπάρξει αφορά στην αλλαγή των όρων δανειοδότησης.

Τα πιστωτικά ιδρύματα μπορεί να προχωρήσουν σε μια αύξηση των επιτοκίων σε μια κρίση ρευστότητας, η ανακεφαλοποιήση όμως των τραπεζών μπορεί αυτό να το αμβλύνει. Δεν αποκλείεται όμως και οι τράπεζες να προχωρήσουν σε αλλαγή του χρόνου αποπληρωμής ενός δανείου, να επισπεύσουν δηλαδή την αποπληρωμή του, μια πρακτική που ιστορικά μοιάζει πιο πιθανή.

Από την άλλη, τραπεζική πηγή επισημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στους δανειολήπτες, οι οποίοι σε ένα βαθμό προστατεύονται και από το νόμο Κατσέλη.

Υπενθυμίζει ότι τη διετία 2010 -2011 τα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα έχουν προχωρήσει σε ρυθμίσεις δανείων 20 δισ. ευρώ και ότι οι αλλαγές μπορεί να γίνουν και για να διευκολύνουν τους δανειολήπτες. Δεν απέκλεισε όμως ότι η βελτίωση ή όχι των δανειακών συμβάσεων αφορά την επιχειρηματική πολιτική της κάθε τράπεζας.

Το αγκάθι που παραμένει είναι η παροχή ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών προς την ελληνική οικονομία.

Η συμφωνία, συγκλίνουν όλες οι απόψεις, δε μπορεί να βελτιώσει την παροχή ρευστότητας που θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα. Συνομιλητής μας μάλιστα επικαλέστηκε τη δήλωση του προέδρου της ΕΕΤ κ. Ραπάνου «Δεν είναι κλειστοί οι κρουνοί των τραπεζών. Η δεξαμενή είναι άδεια».

Για να γίνει πιο κατανοητό οι τράπεζες δανείζουν ιδιώτες και επιχειρήσεις αντλώντας κεφάλαια από 4 πηγές. Αυτές είναι η διατραπεζική αγορά, η έκδοση ομολόγων, οι καταθέσεις και η ΕΚΤ, με τις δύο πρώτες πηγές να έχουν κλείσει για τα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα.

Η μείωση των καταθέσεων, που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα σπρώχνει τις ελληνικές τράπεζες σε μεγαλύτερη εξάρτηση από την ΕΚΤ.

Να σημειώσουμε εδώ ότι η ΕΚΤ έχει αποφασίσει ότι δε θα μπορεί να δεχθεί ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση για την άντληση ρευστότητας από τις ελληνικές τράπεζες. Άρα ενισχύεται η αξία που έχει ο όρος εθελοντική συμμετοχή στο κούρεμα.

Η απομείωση της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων προκαλεί ανησυχία και στο πώς θα διαμορφωθεί η εισοδηματική πολιτική, δηλαδή πως θα επηρεάσει τους μισθούς στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Το κρίσιμο σημείο είναι, όπως επισημαίνει οικονομολόγος, πως θα προχωρήσει ο ιδιωτικός τομέας.

Ο δημόσιος τομέας , επισημαίνει, εξαρτάται από τον παράγοντα πρωτογενές πλεόνασμα στο πλαίσιο όμως της νέας δανειακής σύμβασης που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής.

Οι όροι της σύμβασης ,λέει χαρακτηριστικά, δηλαδή το επιτόκιο και ο χρόνος αποπληρωμής θα καθορίσουν πόσο πρωτογενές πλεόνασμα και για πόσα χρόνια θα πρέπει να επιτύχει το ελληνικό δημόσιο. Το πρωτογενές έλλειμμα, συνεχίζει, έχει φθάσει σε χαμηλά επίπεδα και βρισκόμαστε σχετικά κοντά στην επίτευξη ενός πρωτογενούς πλεονάσματος.

Με αυτή την εισοδηματική πολιτική στο Δημόσιο αλλά και με την υιοθέτηση της εργασιακής εφεδρείας. Ο στόχος λοιπόν του πρωτογενούς πλεονάσματος, που δεν έχει ξεκαθαρίσει, μπορεί και να σημαίνει περαιτέρω συρρίκνωση του Δημοσίου είτε αναφερόμαστε σε μισθούς είτε στον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων.

Η μείωση των μισθών και η αύξηση της ανεργίας θα δυσχεραίνει περαιτέρω την προσπάθεια μείωσης του ελλείμματος, δηλαδή θα οδηγήσει σε μείωση των φορολογικών εσόδων αλλά και αύξηση δαπανών για την κάλυψη των ανέργων. Θα οδηγηθούμε δηλαδή σε ένα νέο φαύλο κύκλο ύφεσης, με μη ορατή διέξοδο διαφυγής.

Η διέξοδος, επισημαίνει η ίδια πηγή, θα μπορούσε να έλθει είτε από τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας από τρίτους, είτε από την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας, είτε από την ενίσχυση της ζήτησης και απασχόλησης από τομείς, που δεν επηρεάζονται από το δημόσιο όπως είναι οι εξαγωγές και ο τουρισμός .

Οι επιπτώσεις από το κούρεμα των ομολόγων στην περιουσία των ασφαλιστικών Ταμείων και στη χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης έχει βραχυπρόθεσμες αλλά και μεσοπρόθεσμες συνέπειες.

Τα ταμεία έχουν στα χαρτοφυλάκια τους ομόλογα ονομαστικής αξίας 24 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 8 δισ. διαχειρίζονται τα ίδια ταμεία και τα 16 δισ. ευρώ η Τράπεζα της Ελλάδος.

Η ετήσια χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης προέρχεται σε ποσοστό 41% από το κράτος, 57% από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών και 2% από την αξιοποίηση της περιουσίας τους. Αυτό σημαίνει σε απόλυτα νούμερα ότι τα Ταμεία έχουν έσοδα από την αξιοποίηση της περιουσίας τους που χρηματοδοτούν τις ανάγκες τους για συντάξεις κατά κύριο λόγο και για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη της τάξης των 750-800 εκατ. ευρώ.

Το κούρεμα του χρέους, λέει γνώστης των οικονομικών των ταμείων, κατά 50% σημαίνει ότι θα χρειαστούν ένα ποσό ετησίως της τάξης των 400 εκατ. ευρώ.

Το ποσό αυτό θα μπορούσε να το δώσει το ελληνικό δημόσιο, εκτιμά η ίδια πηγή, με γνώμονα ότι θα έχει ελαφρύνει η δημοσιονομική επιβάρυνση του από την πληρωμή τόκων και τοκοχρεολυσίων ως αποτέλεσμα του κουρέματος. Υπό την αίρεση, ότι θα συμφωνηθεί και με τους δανειστές μας.

Μια άλλη πληγή στην περιουσία των ασφαλιστικών ταμείων είναι ότι είναι μέτοχοι σε ελληνικές τράπεζες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος του 2010 η αξία των μετοχών και των α/κ κεφαλαίων των Ταμείων ήταν της τάξης των 3 δισ. ευρώ, ποσό που σήμερα είναι σημαντικά χαμηλότερο λόγω της υποχώρησης των χρηματιστηριακών τιμών.

Το κούρεμα αλλά και η συρρίκνωση του μετοχικού χαρτοφυλακίου τους είναι κρίκοι που προστίθενται στην αλυσίδα που περισφίγγει την βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων, περιγράφει γλαφυρά.

Η ύφεση είναι η σημαντικότερη απειλή για τα οικονομικά της κοινωνικής ασφάλισης, εξηγεί, καθώς ανεργία και μείωση μισθών μεταφράζονται σε απώλειες 5 δισ. ευρώ για το 2011 και 6,5 δισ. ευρώ για το 2012. Ακολουθεί η εισφοροδιαφυγή, με απώλειες 8 δισ. ευρώ και τώρα θα πρέπει να προστεθεί και η απομείωση της κινητής τους περιουσίας, δηλαδή ομόλογα και μετοχές.

Σε αυτό το ζοφερό τοπίο για τα οικονομικά της κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει κανείς να προσθέσει και την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων των ελληνικών τραπεζών και τι θα σημαίνει για την επιχειρηματικότητα, λέει η ίδια πηγή.

Μπορεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του Μαρτίου του 2012,όπως λέει χαρακτηριστικά, να δούμε κι άλλες επιχειρήσεις να κλείνουν ως αποτέλεσμα της εξυγίανσης των τραπεζικών χαρτοφυλακίων, ενισχύοντας την ύφεση.

Οι συνέπειες της ύφεσης στα έσοδα των ταμείων και στη βιωσιμότητα των οικονομικών τους είναι ανησυχητικές. Σύμφωνα με το συνομιλητή μας σε αυτή την χρονική περίοδο θα ξανανοίξει η συζήτηση για το ασφαλιστικό που θα κινηθεί στο έλεγχο των δαπανών για τις συντάξεις και σε δεύτερο βαθμό των δαπανών για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Το κούρεμα του χρέους έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, καθώς το 2020 το δανειακό βάρος και η εξυπηρέτηση του θα βελτιώσει τα δημόσια οικονομικά.

Αυτό είναι μια παρατήρηση αρχική. Αν επιλύσει ικανοποιητικά το ζήτημα της διαχείρισης του ελληνικού χρέους δε μπορεί να απαντηθεί. Για την ελληνική οικονομία υπάρχει μπροστά μεγάλος και δύσκολος δρόμος, καθώς οι ακριβείς επιπτώσεις σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα δεν έχουν μετρηθεί.

Οι όροι του κουρέματος αλλά και της δανειακής σύμβασης δεν έχουν αποσαφηνισθεί για να δώσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα και να μετρηθούν σε μια οικονομία που βυθίζεται στην ύφεση και οι πρώτες εκτιμήσεις είναι ότι δεν μπορούν να αποτελέσουν και την έξοδο διαφυγής.