Οικογενειοκρατία και κατεστημένο

Οικογενειακοί δεσμοί Tης Mαριας Kατσουνακη Οτι τρεις οικογένειες πρωταγωνιστούν στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας εδώ και μισό αιώνα είναι μια διαπίστωση μάλλον κοινότοπη. Οπως και ότι συγγενείς πανεπιστημιακών (παιδιά, σύζυγοι, γαμπροί) εκλέγονται, διορίζονται, προσλαμβάνονται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ή ότι τα «τζάκια» κατέχοντας χρήμα και εξουσία, ελέγχουν, επιβάλλουν, διαμορφώνουν. Οι γενεαλογικοί δεσμοί ισχυροί, ακμαίοι και διαρκώς ανανεωνόμενοι, συνιστούν μια μεγάλη ομάδα με δεκάδες μέλη που μοιράζεται, λίγο - πολύ, τις ίδιες αρχές. Τα «φαινόμενα οικογενειοκρατίας» είτε αφορούν τα ΑΕΙ είτε την πολιτική δεν έχουν διαφορετικές αποχρώσεις. Ο τρόπος λειτουργίας των κλειστών συστημάτων, η επιθυμία, η προσδοκία και οι στόχοι τους έχουν μικρές και μάλλον ασήμαντες αποκλίσεις μεταξύ τους. Στην ελληνική κοινωνία το «30% του κράτους» μπορεί «να αποδεικνύεται περιττό» κανένα μέλος όμως που ανήκει σε οικογένεια με προσβάσεις και διασυνδέσεις δεν πρόκειται να βρεθεί, ακούσια τουλάχιστον, στο περιθώριο της εργασιακής και κοινωνικής ζωής. Πρακτικοί και θεωρητικοί λόγοι προστατεύουν και ενδυναμώνουν τους οικογενειακούς δεσμούς. Και καθώς αυτοί διατρέχουν οριζόντια και πολυεπίπεδα την κοινωνία, προσπάθειες αξιολόγησης ή ελεύθερης συζήτησης που να επαληθεύουν και να επανεκτιμούν δεδομένα και αξίες πέφτουν στο κενό, ακυρώνονται εν τη γενέσει τους. Η οικογενειοκρατία έχει πολλές μορφές. Αναπαράγεται ως επιτυχημένο μοντέλο, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, υποδεικνύεται ως όχημα που συμβάλλει αποφασιστικά στην εξασφάλιση ενός επιτυχημένου βίου. Το πλέγμα αλληλεξαρτήσεων και αλληλοεξυπηρετήσεων βρίσκει στην οικογενειοκρατία το ανθεκτικότερο προστατευτικό κουκούλι. Παράδειγμα: ενώ η πλειονότητα των πανεπιστημίων έχει ανταποκριθεί στο αίτημα του υπουργείου Παιδείας να χορηγήσει στοιχεία σχετικά με τα παιδιά πανεπιστημιακών που προσελήφθησαν τα τελευταία 15 χρόνια στο Ιδρυμα που υπηρετεί ο γονιός τους, οι περιπτώσεις δηλώνονται χωρίς να αναφέρονται και τα ονόματά τους γιατί αυτό θεωρείται προσωπικό δεδομένο... Γιατί, λοιπόν, δεν είναι έκφανση της οικογενειοκρατίας κάθε μορφής κατεστημένο ή συντεχνία που συναλλάσσεται με την εξουσία για να προστατεύσει τα «δικά της παιδιά»; Και μόνο η χρήση της λέξης «παιδί», όχι για να δηλώσει τη φυσική σχέση, αλλά τον καλλιεργημένο δεσμό και τα απορρέοντα αυτονόητα προνόμια, είναι ενδεικτική. Ο,τι αποκαλούμε «βαθύ κράτος», κομματική πολιτική ζωή παρωχημένη αλλά διόλου θνήσκουσα, επηρεάζεται και συντηρείται από τους δεσμούς του κλαν, του σογιού. Το σόι κυβερνά διά της συσπειρώσεως. Η ενστικτώδης κίνηση είναι να περιφρουρήσει τα κεκτημένα. Συσπάται για να αυτοπροστατευτεί. Οποιαδήποτε κίνηση εξωστρεφής, που ανοίγεται σε μια άγνωστη ενδεχομένως πραγματικότητα, εισπράττεται ως απειλή, ασυμβίβαστη με κάθε επιθυμία ανάπτυξης ή διεύρυνσης. Οσο τα συστήματα παραμένουν κλειστά και αυτοτροφοδοτούμενα τόσο θα ξεσπούν βεντέτες και θα εντείνεται η επιθυμία για εκδίκηση. Γιατί οι έδρες, πανεπιστημιακές και κοινοβουλευτικές, δεν «βαθμολογούνται» από την όποια, φαρδιά πλατιά εγκατεστημένη, οικογένεια αλλά από την κοινωνία των πολιτών.